Who's Tupac: hoe het begon

Ik groeide op onder een dictatuur in Argentinië. De eerste keer dat ik de naam ‘Tupac’ hoorde was als een waarschuwing. De Tupamaros (een guerillabeweging uit Uruguay, die ooit o.a. ex-president Pepe Mujica tot zijn leden mocht rekenen), waren volgens de aanhangers van het militaire regime een van de gevaarlijke groeperingen die onze katholieke, westerse levensstijl wilden vernielen. Mettertijd leerde ik de eerste twee Túpac’s kennen: Túpac Amaru en Túpacu Amaru II. De eerste Túpac Amaru was de laatste keizer van de Inca’s: de Spaanse kolonisatoren onthoofdden hem en maakten daarmee een einde aan zijn keizerlijke dynastie. Maar bloed kruipt waar het niet gaan kan: zijn nakomeling Túpac Amaru II groeide uit tot een belangrijke protagonist in de onafhankelijkheidstrijden binnen Zuid-Amerika. Een feit dat in lesboeken over de wereldgeschiedenis vakkundig onder de mat werd geveegd. Túpac Amaru II vocht nochtans als een ware Amerikaanse Spartacus voor een rechtvaardiger continent, vrij van de etnische classificaties die de kolonie oplegde. Nóg later ontdekte ik de muziek en teksten van Tupac Shakur. Wereldberoemd en een echt hiphopicoon. Dat er een link was tussen deze verschillende Tupacs: daar had ik toen nog geen benul van. 
 
Vandaag werkt Jr.cE.sA.r aan een nieuwe creatie: over de connectie tussen Tupac Amaru Shakur en Túpac Amaru II. Na het succesvolle Dear Winnie werken ze nu weer samen met Junior Akwety (JA), hun vaste compagnon bij Rumble in da Jungle, L’Homme de La Mancha, Malcolm X en Drarrie in de nacht, én Tupac-kenner. Fikry El Azzouzi (FEA) neemt opnieuw de tekst voor zijn rekening. Ik zat met hen rond tafel en vroeg hen naar het hoe en waarom van deze nieuwe voorstelling. 

Wat betekent Tupac Shakur voor jullie?

(JA): “Tupac is een heel belangrijk figuur in mijn leven geweest. Hij heeft me gevormd als artiest en als mens. Ik ben al fan sinds ’94, toen ik nog in Londen woonde. De eerste tekst van een andere artiest, een rapper, die ik wilde opschrijven en bijhouden was Dear Mama van Tupac –Trouwens de eerste raptekst ooit die werd opgenomen in de Library of Congress in de VS! 

Ik vatte indertijd post naast de radio – er was toen van internet, Google, Spotify… nog geen sprake. En maar wachten op een nummer van hem zodat ik het woord per woord kon noteren. Dan had ik het gevoel alsof ík de woorden die uit de radio kwamen zong, alsof ík die tekst had geschreven voor mijn moeder. Zo is mijn liefde voor schrijven en musiceren begonnen. Tupac Shakur is tot op vandaag een van mijn grootste inspiratiebronnen. Daarom vind ik het een hele eer om aan een theatervoorstelling rond hem te mogen werken.” 
 
(FEA): “Ik was al een zware fan van Dr. Dre, N.W.A (Niggaz Wit Attitudes) en Snoopdog. Tupac leerde ik kennen toen hij bij de platenfirma van Dr. Dre kwam. Hij was voor mij een eye opener omdat hij niet alleen een artiest maar ook een echte revolutionair was. Ook de manier waarop hij dingen zei, hoe hij door het leven ging, zijn thug life, vond ik zeer aantrekkelijk…”

Tupac heeft op heel wat jongeren een impact gehad, ook in België. Fikry, dat komt naar voren in zowel Drarrie in de nacht als in jouw laatste roman De Beloning. Daar noemt een van de personages zichzelf zelfs Tupac Shakur. Herkenbaar voor jullie beiden? 

FEA: “Ja. Wij wilden zoals Tupac zijn. Zo goed kunnen rappen als hij, zijn uitstraling hebben en net als hij opkomen voor onze waarheid. Ook de feiten met The Notorious B.I.G., waarmee hij goed bevriend was, hebben een grote indruk op mij gemaakt. Toen Tupac op een gegeven moment overvallen werd, verdachtte hij The Notorious B.I.G. van verraad. Wij – mijn vrienden en ik – kozen resoluut de kant van Tupac, want vriendschap was zeer belangrijk voor hem en dat gold ook voor ons. Hij was een heel emotioneel en loyaal iemand. Later bleek dat The Notorious B.I.G. niets met de overval te maken had. Maar alleen al het idee van zijn verraad had Tupac diep in zijn ziel geraakt.”
 
JA: “Hij was er toen al meermaals ingeluisd en verraden. Er liep ook een beschuldiging tegen hem voor een groepsverkrachting. Alle andere betrokkenen werden vrijgesproken en zelfs het slachtoffer gaf toe dat ze door de politie gedwongen werd om een verklaring af te leggen tegen Tupac. Een tijd daarvoor had hij een gewapende confrontatie met de politie gehad waarvoor hij werd vrijgesproken wegens zelfverdediging. Via die beschuldiging wilde de politie toch nog met hem afrekenen.”

Zijn er, naast zijn muziek en rapteksten, andere aspecten aan Tupac die je bijzonder vond?

JA: “Ja, dat hij alles kon.

Tupac was niet alleen een rapper en activist, hij was – en dat weten veel mensen niet – ook een dichter. Én acteur: hij was een van de weinige rappers die kon acteren. Zo speelde hij een hoofdrol in Above the Rim, een iconische film voor Afro-Amerikanen. 

Als rapper was niet alleen zijn techniek maar ook zijn tekst belangrijk. Hij schreef op een heel poëtische maar toch eenvoudige manier: straight to the point.  Dat heeft mij beïnvloed in de manier waarop ik teksten schrijf en hoe ik thema’s als liefde behandel, zoals hij dat bijvoorbeeld deed in Dear Mama of Brenda’s got a baby. Daarnaast moet je als artiest je frustraties kunnen uiten en Tupac had véél frustraties in het leven. Zoals de maatschappij waarvan hij en zijn vrienden deel uitmaakten, die bulkte van discriminatie. Hij drukte zich uit via hiphop en hiphop betekent voor mij de waarheid zeggen zoals ze is. 

Er is een verschil tussen de aanpak van Tupac en bijvoorbeeld Malcolm X (die wél een inspiratiebron voor Tupac was trouwens). Malcolm X streed via politiek, een optie die niet voor iedereen toegankelijk is en waarmee je alleen geïnteresseerde mensen kon bereiken. Terwijl Tupac muziek als medium gebruikte: een manier waarmee je meer mensen kan bereiken. Zijn gevecht voor gelijkheid vind je in zijn teksten terug. En zijn boodschappen overstegen grenzen, die voor sommigen misschien controversieel waren. Maar dat is onvermijdelijk want hiphop komt recht uit het hart en de community. En in de community is er niet alleen liefde en vreugde, maar ook ongelijkheid, geweld en frustratie.” 

Na Mohammed Ali, Malcolm X en Winnie Madikizela kiezen jullie nu voor Tupac als inspiratiebron. Mogen we zeggen dat hij evenveel kracht en het belang in zich draagt als die iconische figuren?

FEA: Absoluut. Met Jr.cE.sA.r  hadden we er niet meteen aan gedacht om rond hem te werken. Maar toen Akwety met het idee kwam, wisten we direct dat we daar iets sterks van konden maken. Het is wel een immense uitdaging omdat je met Tupac alle kanten uit kan. We zullen zijn teksten en muziek respecteren, maar wel eigen proberen te maken. Net als het verhaal van Tupac, als dichter, acteur, revolutionair en rapper. Hij had zoveel energie, was een echte creatieve tornado. Hoeveel nummers heeft hij niet gemaakt?

JA: Veel … Na zijn dood kwamen er nog heel wat albums met originele muziek van Tupac uit. Zelfs dit jaar nog is er een nieuwe release gepland. 24 jaar na zijn dood! Hij blijft dus muzikaal actief en relevant. Je ziet hem ook nog altijd en overal verschijnen. Zo ontdekten we, tijdens de Tour van L’Homme de La Mancha in Zuid-Amerika nog murals van Tupac. Ook in de VS is Tupac niet weg te denken uit het straatbeeld. En in Afrika is hij een legende.

Hij blijft een inspiratiebron voor de artiesten van vandaag, van het verleden en van de toekomst. Hij is belangrijk voor mensen van mijn generatie, hij was onze James Brown, onze Michael Jackson. Hij is een icoon voor de hiphopwereld, een van de hoofdfiguren en misschien wel de grootste.

En dan is er de connectie met Tupac Amaru II. Tupac werd geboren als Lesane Parish Crook. Maar zijn moeder, Afeni Shakur, liet zijn naam een jaar later veranderen in Tupac Amaru Shakur, de naam van een grote Amerikaanse revolutionair, de Inca Túpac Amaru II. Hoe zal dat aspect aan bod komen? 

FEA: Dat is de grootste uitdaging. Tupac was zich bewust van die band, hij zei in een interview kort voor hij vermoord werd: “There’s a gentleman by the name of Tupac Amaru who was a freedom fighter, warrior – similar to myself – a chief, a leader for his people”. De connectie tussen de Black Panthers en de strijd in Latijns-Amerika en de rest van de wereld zijn een belangrijk aspect in ons onderzoek. De keuze van zijn moeder om hem die naam te geven, creëerde een verbondenheid doorheen de tijd, een soort tijdreizende energie die zich manifesteert tegen onderdrukking en ongelijkheid.”

Junior, in L’homme de la Mancha vertolkte jij een van de meest iconische figuren van de Westerse cultuur, Sancho Panza. Jij gaf hem een totaal ander karakter: iets waar zowel internationale critici, het publiek en zelfs het prestigieuze Instito Cervantes erg van onder de indruk waren. Dit keer krijg je Tupac en Túpac Amaru voor de kiezen. Hoe ga je die personages aanpakken?

JA: “In de creatie ga ik zeker niet de hele tijd letterlijk Tupac of Túpac Amaru spelen. Maar ik ben klaar om mezelf fysiek en mentaal over te geven.  Ik wil dit stuk naar een ander niveau tillen, dit is voor mij meer dan een voorstelling. Ik verwacht zelf veel te kunnen leren en groeien en dieper in te gaan op wie de twee Tupac’s waren en wat ze betekenden. Er zal sowieso veel muziek zijn, dat is mijn eerste taal. Ik droom ervan dat de mensen naar huis gaan met tranen in de ogen en met een lach op hun gezicht. Ontroerd en gelukkig.”

Fikry, wat kunnen we van de voorstelling verwachten?

FEA: “Diepgang in de personages, muziek, activisme en geestdrift. Met Malcolm X en Drarrie in de nacht zijn we ver gegaan, voor Dear Winnie nog verder. Voor ons is Who’s Tupac? een kans om te blijven experimenteren met onze eigen artistieke taal.

We willen een explosie van emoties teweegbrengen. En vooral onderzoeken wat de Tupac’s nog steeds betekenen en op welke manier deze twee strijders ons kunnen helpen in de wereld van vandaag.”